İSTANBUL’DA 45 YILLIK ZAMAN TÜNELİ
ÖZULAŞ TOPLU TAŞIM A.Ş. BASIN DANIŞMANI SADİ TOYGAR, 45 YILLIK SEKTÖREL BİRİKİMİNİ ANLATTI
İstanbul’da toplu ulaşımın hafızasına yön veren, 45 yıllık deneyimiyle sektörün hem tanığı hem de taşıyıcı gücü olan Sadi Toygar, özel halk otobüsleri tarihinin en kapsamlı değerlendirmelerinden birini paylaştı.
Şoförlükten işletmeciliğe, yöneticilikten basın danışmanlığına uzanan bir kariyeri olan Toygar, 12 farklı İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ile çalıştığı yılları “bir şehrin ulaşım hafızası” olarak niteleyerek şöyle dedi:
“Dile kolay… 45 yıldır 12 Belediye Başkanı ile İstanbul halkına hizmet ettim. Bu şehrin toplu ulaşımına her aşamada emek verdim.”
12 BAŞKAN, 45 YIL, TEK HİZMET ÇİZGİSİ
Toygar’ın görev yaptığı belediye başkanları:
Aytekin Kotil, İsmail Hakkı Akansel, Ecmel Kutay, Abdullah Tırtıl Paşa, Bedrettin Dalan, Nurettin Sözen, Recep Tayyip Erdoğan, Ali Müfit Gürtuna, Kadir Topbaş, Mevlüt Uysal ve Ekrem İmamoğlu – Başkan Vekili Nuri Aslan.
Toygar:
“Hem şoförlük, hem işletmecilik, hem idarecilik, hem yöneticilik, hem de basın danışmanlığı görevleri yaptım. Toplu ulaşımı İstanbul halkı için ayağa kaldırmanın gururunu yaşadım.”
“SEKTÖR EN PARLAK DÖNEMİNİ ERDOĞAN ZAMANINDA YAŞADI”
Toygar’a göre İstanbul’da toplu ulaşımın en güçlü yılları, Recep Tayyip Erdoğan’ın İBB Başkanlığı döneminde yaşandı.
“Erdoğan, sektör temsilcileriyle düzenli olarak görüşür, sorunları anında çözer, sonra da takip ederdi. Halk memnun, esnaf memnun, sistem güçlüydü. Toplu ulaşımda altın çağ yaşandı.”
AYRINTILARIYLA 45 YILLIK ZAMAN TÜNELİ
**AYTEKİN KOTİL DÖNEMİ – 1977
TERCİHLİ YOLLAR VE AMBARGO YILLARI**
• ÖHO filosu yalnızca 250 otobüsten oluşuyordu.
• Kurumsallaşma yoktu; sistem bireyseldi.
• İstanbul trafiğini rahatlatmak için “tercihli yol” uygulaması başlatıldı.
• Büyük akaryakıt ambargosu nedeniyle şoförler geceleri bidonlarla yakıt taşımak zorunda kalıyordu.
Toygar o günleri şöyle anlatıyor:
“Gençtik, idealisttik. İstanbul için nefes olmaya çalışıyorduk.”
**1980 DARBESİ SONRASI – AKANSEL / KUTAY / TIRTIL PAŞA
AĞIR DENETİM, ZOR ŞARTLAR**
• 12 Eylül sonrası ÖHO, İstanbul Trafik Komisyonuna bağlandı.
• Belediye zabıtalarının sert denetimleri altında çok ağır koşullar yaşandı.
• Darbe dönemi, toplu ulaşımın en baskılı süreçlerinden biriydi.
**BEDRETTİN DALAN DÖNEMİ
MAVİBÜS VE 1.000 OTOBÜSLÜ FİLO VİZYONU**
• ÖHO’nun yönetimi, yürütümü ve denetimi İETT’ye bağlandı.
• İstanbul tarihinde ilk kez 1.000 otobüslük filo hedefi ortaya kondu.
• Örgütlenme başladı, araçlar maviye boyandı; Mavıbüs dönemi başladı.
• ÖHO, kurumsal yapıya yaklaşan ilk adımlarını bu dönemde attı.
**NURETTİN SÖZEN DÖNEMİ
TURUNCU OTOBÜSLER VE TEK-ÇİFT BİLET KRİZİ**
• ÖHO araçları turuncu renge boyandı.
• 1992’de ÖHO şirketleşerek kurumsal kimlik kazandı.
• Ancak en çok tartışılan uygulama: tek-çift bilet ve kademeli ücret sistemi.
Toygar anlatıyor:
“Yolcu da esnaf da büyük zorluk yaşadı. Toplanan biletlerin paraya çevrilememesi ciddi kriz yarattı. Tepkiler artınca sistem iptal edildi.”
**RECEP TAYYİP ERDOĞAN DÖNEMİ
REFORM, AKBİL VE ALTIN ÇAĞ**
• Otobüslerde nakit ödeme → Akbil sistemine geçildi.
• Yönetmeliklerde kapsamlı reformlar yapıldı.
• ÖHO, İstanbul tarihinin en güçlü dönemlerinden birini yaşadı.
• Disiplin, denetim ve hizmet kalitesi en üst seviyeye ulaştı.
Toygar:
“Erdoğan’ın çözümcü, takipçi ve vizyoner yaklaşımı hem halk hem esnaf için büyük fark yarattı.”
**ALİ MÜFİT GÜRTUNA DÖNEMİ
SESSİZ VE GÖLGELİ YILLAR**
• Gelişme sınırlıydı, gerileme yoktu.
• Toplu ulaşım için “geçiş dönemi” olarak anıldı.
**KADİR TOPBAŞ DÖNEMİ
ENTEGRE SİSTEM VE TURKUAZ RENK**
• Tüm ulaşım modları tek bilet sistemi altında birleşti:
İETT, ÖHO, Şehir Hatları, Metro, Deniz Motorları, Banliyö Trenleri.
• ÖHO araçları turkuaz renge geçti — 45 yılda 5. kez renk değişimi.
• Sektörle sınırlı toplantılar yapıldı; beklentilerin önemli kısmı karşılanamadı.
Fakat çok önemli bir destek verildi,İBB meclisi kararı ile ilk sübvanse desteği bu dönemde başladı ve ilerisi içinde iyi bir model oldu
MEVLÜT UYSAL DÖNEMİ
EN SİLİK BAŞKANLIK SÜRECİ**
• Sektörle neredeyse hiç temas kurulmadı.
• Toplu ulaşımın sorunları görünür olmaktan çıktı.
**EKREM İMAMOĞLU DÖNEMİ
ÖTİS SİSTEMİ VE YENİ MODEL**
• ÖHO camiası Özel Taşımacı İşletme Sistemi (ÖTİS)’ne geçti.
«Değişken (Yakıt ve Bakım) Maliyetlerin KM’ye göre, Sabit Maliyetlerin cari rakamlar üzerinden hesaplanması ve Yine Sabit maliyetler üzerinden net kar payı ödenmesi» esasına dayalı bir hak ediş modeli ile ÖTİS sistemine performansa dayalı esnaf lehine yeni düzenlemeler eklenmiştir.
• İlk kez hakediş, performans puanı, yolcu sayısı, araç yaşı, arıza oranı, çalışma süresi kriterleriyle hesaplanmaya başlandı.
• Tüm Türkiye’de örnek alınan yeni kurumsal model benimsendi.
• Ancak geciken hakediş ödemeleri nedeniyle esnaf şikayetleri arttı ve sektörde basın açıklamaları ile eylemler yapılmaya başlandı.
BAŞKAN VEKİLİ NURİ ASLAN DÖNEMİ DEVAM EDİYOR
• ÖTİS sistemi devam ediyor.
• Esnafın talebi:
– Ödeme garantisi
– Sözleşme iyileştirmeleri
– 2026 sözleşme dönemi hazırlıkları
– Araç yenileme ve amortisman yaş sınırının yükseltilmesi.
“GÜNDE 3 MİLYON, AYDA 90 MİLYON YOLCU TAŞIYORUZ”
Toygar:
“İstanbul’da özel halk otobüsleri günlük 3 milyon, aylık 90 milyon yolcu taşıyor.
Bu şehirde toplu ulaşım durursa hayat durur. Bu hizmet bir emek zinciridir.”
“İSTANBUL SEÇMENİ HİZMETİ SANDIKTA PUANLAR”
“Halk ulaşımda memnun değilse, başkan değişir.
Ulaşım yavaşsa, pahalıysa, güvensizse ve esnafın sorunları çözülmüyorsa İstanbul bunu sandığa yansıtır.”
SONUÇ: İSTANBUL’UN ULAŞIM HAFIZASI YAZILI HALE GELDİ
Bu kapsamlı zaman tüneli;
• İstanbul özel halk otobüslerinin gelişimini,
• Belediye yönetimlerinin toplu ulaşıma etkisini,
• Sektörün yaşadığı dönüşümleri,
• Bir şehrin hafızasını oluşturan emek zincirini
tarihi bir kayıt niteliğinde ortaya koyuyor.
Bugün İstanbul’da 3.041 özel halk otobüsü, İBB ve İETT denetiminde hizmet veriyor.
ÖHO, İstanbul’un günlük yaşamının vazgeçilmez omurgasıdır.
Bu şehir nefes alıyorsa, orada özel halk otobüslerinin emeği vardır.
Her durakta umut taşıyan bu büyük organizasyon, daha güvenli, daha konforlu, daha erişilebilir bir İstanbul için çalışmaya devam ediyor.
SADİ TOYGAR
Etiketler : BİR ŞEHRİN TOPLU ULAŞIM HAFIZASI , SADİ TOYGAR
